Savaşın Bilançosu

Yazar / Referans: 
Başak Can
Tarih: 
25.04.2013

Türkiye’de 30 yılı aşkın bir süredir devam eden savaşın bilançosuna dair sağlıklı veriler bulmak oldukça zor. Buna rağmen, devlet ve devlet dışı kurumlar tarafından yapılan araştırmalar, savaşın yarattığı toplumsal tahribatın boyutları hakkında bize bir fikir veriyor.

Zorunlu göç/Yerinden edilme/Boşaltılan köy ve mezralar

  • İçişleri Bakanlığı’nın Valilikler aracılığıyla 2005’ten beri yürüttüğü "Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi" (KDRP) kapsamında yapılan başvurular, 62.448 haneden, 386.360 kişinin "terör ve güvenlik" kaygılarıyla yaşadıkları köylerden göç etmek zorunda kaldığını gösteriyor. Proje kapsamındaki başvurucuların yaklaşık %50’si eskiden yaşadığı köylere dönmüştür.
  • İçişleri Bakanı’nın, 8 Ağustos 2005 tarihinde boşaltılan köy ve mezralara ilişkin bir soru önergesine verdiği yanıtta, Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi’ne yapılan başvurular göz önüne alınarak hesaplanan rakamlara göre 939 köy ve 2.019 mezra boşaltılmış ve 355.803 kişi yerinden edilmiştir.
  • T.C Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’nın koordinatörlüğünde, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından Aralık 2004-Haziran 2006 tarihleri arasında yürütülen araştırmaya göre son 20 yılda Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde güvenlik nedenleriyle göç eden nüfusun tahmini büyüklüğü 953.680 ile 1.201.200 arasındadır.
  • Başta Göç-Der olmak üzere, pek çok sivil toplum örgütü gerçek rakamın 3-4 milyonu bulduğunu belirtmektedir.

Ekonomik kayıplar/Tazminat Yasası

  • 2004 yılında yürürlüğe giren 5233 sayılı "Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun" kapsamında 360.803 kişi Zarar Tespit Komisyonlarına başvuru yapmış. Kanun kapsamında “ölüm, yaralanma ve sakatlanmadan kaynaklanan zararlar, taşınır ve taşınmazlarında oluşan zararlar, tarım ve hayvancılıkla ilgili zararlar ile terör nedeniyle göç etmek zorunda kalan vatandaşlarımızın mal varlıklarına ulaşamamaları nedeniyle uğradıkları zararlar karşılanmaktadır.” Bu başvurulardan 316.675 adedi sonuçlandırılmış, bunlardan 170.404 başvuru için tazminat ödenmesine karar verilmiş, 146.271 başvuru ise reddedilmiştir. Diğer bir deyişle, bu Kanun çerçevesinde Komisyonlara başvuru yapanların ancak %50'si devletten tazminat alabilmiştir.

İnsan kayıpları/ Faili meçhul cinayetler/gözaltında kayıplar:

  • Türkiye İnsan Hakları Vakfı Dokümantasyon Merkezi'nin Yıllık İnsan Hakları Verilerine göre 1990-2001 yılları arasında 1.919 faili meçhul cinayet, 1.720 yargısız infaz/dur ihtarı/rastgele ateş açma, 914 gözaltında/cezaevinde ölüm, 219 kayıp olayı gerçekleşmiştir.
  • İnsan Hakları Derneği'nin yürüttüğü Gözaltında Kayıplar çalışması en az 450 kişinin kesin olarak gözaltında kaybedildiğini ve gerçek rakamın bunun çok üzerinde olduğunu açıklamaktadır.
  • İnsan Hakları Derneği’nin verilerine göre 1993-2011 yılları arasında silahlı çatışmalarda ölen sayısı 22.971, aynı dönemde ölen sivil sayısı 2.295’dir.
  • Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Raporuna Göre (Şubat 2013) son 30 yıl içerisinde 2.375’i Türk Silahlı Kuvvetleri personeli, 5.543’ü Bakanlıklar personeli olmak üzere toplam 7.918 kamu görevlisi ‘terör ve şiddet olaylarında’ ölmüştür. Aynı rapordaki Jandarma Genel Komutanlığı’nın verilerine göre 1984-2012 yılları arasında 22.101 ‘terörist ölü ele geçirildi.’
  • Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Raporu’ndaki (Şubat 2013) İçişleri Bakanlığı verilerine göre, 1984 ile 2011 yılları arasında Emniyet ve Jandarma bölgelerinde terör nedeniyle meydana gelen toplam sivil ölümlerin sayısı 5.557’tir.

Çocuklar

  • İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi’nin hazırladığı çocuk ölümleri raporuna göre 1988 yılından bugüne kadar 561 çocuk gerek “güvenlik güçleri” tarafından veya askeri patlayıcılar sonucu, gerekse çatışmalı süreçte çeşitli nedenlerle yaşamını yitirdi. Bu çocuk ölümlerinin 181’i son 10 yılda gerçekleşti.
  • Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın raporuna göre 1999-2001 yılları arasında 128 çocuk kara mayınlarından hayatını kaybetti. Aynı dönemde gösterilerde ve dur ihtarına uyulmadığı gerekçesiyle 72 çocuk güvenlik güçlerince öldürüldü.

Kadına yönelik gözaltında cinsel taciz ve tecavüz

  • Gözaltında Cinsel Taciz ve Tecavüze Karşı Hukuki Yardım Projesi kapsamında hazırlanan rapora göre 1997-2012 yılları arasında siyasi ya da savaş kaynaklı sebeplerle gözaltına alınan 363 kadın başta polis, asker ve özel tim olmak üzere çeşitli devlet görevlilere tarafından tecavüz ve cinsel tacize uğradıklarını belirterek başvuru yapmıştır. Başvurucuların 264’ü Kürt’tür.